De Bib
Jij hoort erbij

De bibliotheek van het Penitentiair Complex Brugge is een bijzonder filiaal van de Openbare Bibliotheek Brugge. In 2022 zetten we belangrijke stappen in het online beheer van de collectie (zie hoofdstuk 6). Om de collectie zo goed mogelijk af te stemmen op de noden en de wensen van de gedetineerden werd de samenwerking met de andere hulp- en dienstverleningsorganisaties binnen het PCB versterkt. Zo kunnen er nu aankoopsuggesties gedaan worden. Enkele kleine leeshoekjes voor gedetineerden die fysiek niet naar de bibliotheek kunnen of mogen gaan, werden geüpdatet.

Ook de moeder-kindafdeling kreeg een mooie collectie baby- en peuterboekjes. Er werden twee samenleesgroepen georganiseerd: de ene in samenwerking met Wablieft en de andere onder leiding van een vrijwilliger van Avansa. Beide groepen waren zeer enthousiast. Uit de positieve reacties van de gedetineerden kunnen we afleiden dat de bibliotheek als een echte meerwaarde ervaren wordt en dit zowel op het gebied van educatie, ondersteuning van de hulpverlening als ontspanning.

Op mmmonk.be kan je 820 middeleeuwse manuscripten uit de abdijen van Ten Duinen, Ter Doest, Sint-Baafs en Sint-Pieters ontdekken. Dit online platform is het resultaat van een ambitieus project waarvoor de Openbare Bibliotheek Brugge samenwerkte met het Grootseminarie Ten Duinen Brugge, de Universiteitsbibliotheek Gent en het Bisdom Gent. Mmmonk brengt collecties van over de hele wereld samen in één virtuele bibliotheek via IIIF (International Image Interoperability Framework), een innovatief systeem om gedigitaliseerde erfgoedbeelden te bewaren en uit te wisselen. IIIF werkt met zgn. ‘manifesten’ die geschreven zijn in een computerscript. Zo’n manifest bevat naast het beeld ook alle metadata (vb. datering, locatie, onderwerp,…). Met mmmonk.be willen de projectpartners niet alleen innovatief onderzoek op de monastieke manuscripten stimuleren, maar ook de erfgoedsector informeren over toepassingen van beelduitwisseling, en erfgoedorganisaties aanmoedigen om IIIF in te zetten.

De mogelijkheden van IIIF worden ook gedemonstreerd tijdens de jaarlijks terugkerende online lessenreeks Mmmonk School. Op donderdagavond 1 december 2022 vond de officiële lancering plaats in Hoofdbibliotheek Biekorf, en die kon een ruim publiek bekoren. Mmmonk is er immers niet enkel voor onderzoekers en erfgoedprofessionals. De prachtig geïllustreerde handschriften zijn ook voor kunstenaars vandaag een bron van inspiratie. Zes Brugse en Gentse kunstenaars lieten zich inspireren door de teksten, randversieringen, miniaturen en initialen met als resultaat de tentoonstelling ‘Mmmonk inspireert’. De tentoonstelling, met werk van Florien Allemeersch, Lore Chielens, Koen De Cock, Eva Dinneweth, Viktor Vandenabeele en Jonas Vanderbeke, was te zien in Hoofdbibliotheek Biekorf en verhuist in 2023 naar de Boekentoren in Gent.

Stukken uit onze erfgoedcollectie worden geregeld als bruikleen gevraagd voor tentoonstellingen in binnen- en buitenland. Zo maakte het vijftiende-eeuwse handschrift ‘Liber Trotula’ deel uit van de tentoonstelling ‘Human Brains’ in Fondazione Prada in Venetië. Op de tweede editie van Erfgoedlab Damme waren twee oude drukken te zien uit de collectie van de Brugse bibliotheek, en dit bij het thema ‘Kijken is zien met de zintuigen’. Het Kruidboek van Lobelius en de ‘Verstandige hovenier’ toonden aan dat men ook in het verleden al mosterd proefde en gebruikte in allerlei geneesmiddeltjes. In het Gruuthusemuseum worden afwisselend handschriften en oude drukken uit de bibliotheekcollectie tentoongesteld, net zoals in het Brugse stadshuis.

In november opende in het stadhuis de nieuwe opstelling ‘Brugge en de zee’, met onder meer 18de-eeuwse scheepsadvertenties uit onze erfgoedcollectie. Het recent aangekochte zestiende-eeuwse manuscript met obsequium van bisschop Jan De Witte was te zien op de tentoonstelling ‘Oog in oog met de dood’ in het Sint-Janshospitaal. Het werd er tentoongesteld samen met andere manuscripten uit de collectie van onze en andere erfgoedbibliotheken. De samenwerking voor deze tentoonstelling beperkte zich niet tot de bruiklenen. Wetenschappelijk medewerkers van de bibliotheek waren ook betrokken bij de inhoudelijke uitwerking.

Musea Brugge en Openbare Bibliotheek Brugge konden samen dit zestiende-eeuws manuscript verwerven. Het is een traktaat over bisschoppelijke uitvaartliturgie (obsequium) door Nicolaus Bureau, in opdracht van bisschop Jan de Witte.

De miniatuur aan de aanvang van het manuscript toont Jan de Witte, en kan in de onmiddellijke omgeving van de Brugse miniatuur- en paneelschilder Simon Bening (gest. 1561) worden gesitueerd. Het manuscript werd tentoongesteld in het Sint-Janshospitaal op de expo ‘Oog in oog met de dood’.

De Brugse bibliotheek kon een belangrijke bibliofiele boekencollectie rond Michel De Ghelderode aankopen. Het gaat om de verzameling van Bruggeling Peter Simoens. De collectie bevat 385 stukken, verzameld tussen 1989 en 2019. De passie van de verzamelaar gekoppeld aan zijn grote

inhoudelijke kennis heeft ervoor gezorgd dat dit veruit de mooiste Ghelderodeverzameling in privébezit is. Ze bevat alle originele uitgaven, evenals alle bibliofiele uitgaven en belangrijke vertalingen, met een tiental extreem zeldzame en gezochte exemplaren.

De collectie oude drukken werd verrijkt met heel wat drukwerk van Brugse drukkers, zowel boeken als gelegenheidsdrukwerk. Bij dit laatste bv. een gelegenheidsgedicht geschreven voor het huwelijk van drukker Guillaume de Busscher met Thérèse Marlier. Andere aanwinsten hebben dan weer een interessante provenance. In Londen werd een convoluut met juridische werken van Andreas Alciatus aangekocht (1543). Het is in het bezit geweest van Aegidius Wijts, stadspensionaris in Brugge, een belangrijke figuur in het intellectuele en politieke leven in Brugge in het midden van de 16de eeuw. De Brugse bibliotheek kon ook een boek verwerven met een

blindgestempelde band van de Brugse boekbinder Anton van Gavere. Dergelijke banden zijn slechts in een beperkt aantal publieke collecties in België aanwezig. Naar aanleiding van de studiedag ‘Boeken uit Brugge’ met o.a. een lezing over prentenboeken bij Desclée de Brouwer, verwierf de bibliotheek in 2022 twee particuliere collecties kinderboeken én prenten van uitgeverij Desclée. De collecties zijn enerzijds afkomstig van de voormalige uitgever van de Nederlandstalige afdeling van Desclée, Fernand Bonneure, en anderzijds van de uitverkoop van de uitgeverij zelf.

Guido Gezelles herdenkingsteken staat op het Algemeen Kerkhof van Brugge. Het is een monument in neogotische stijl dat werd ontworpen door Gezelles vriend baron Jean-Baptiste-Emmanuel de Béthune in opdracht van het Davidsfonds. De uitvoering berustte bij architect Joseph Coucke, zoon van de bekende Brugse glazenier en keramiekschilder Samuel Coucke. In maart 2022 konden we het

Guido Gezellearchief aanvullen met een bijzondere verzameling bouwkundige tekeningen, schetsen, en blauwdrukken van het praalgraf. De tekeningen van de Brugse architect Joseph Coucke zijn subliem uitgevoerd tot in de kleinste details. In de verzameling zitten ook handschriften, krantenknipsels en een programmaboekje voor de inhuldiging.

Het Gezellearchief van de Openbare Bibliotheek Brugge werkt samen met de KANTL, de Universiteit Antwerpen en vrijwilligers van het Guido Gezellegenootschap aan een digitale uitgave van Gezelles brieven. Het ultieme doel van het project is een wetenschappelijke online teksteditie van de volledige brievenverzameling – bijna 8000 stuks! – die in het Gezellearchief bewaard wordt. Momenteel zijn al zo’n 1500 brieven gepubliceerd op het online platform dat de naam GezelleBrOn (Gezelles Brieven Online) kreeg. Je vindt er telkens een digitale reproductie van de originele brief en een transcriptie met inhoudelijke toelichting. Tijdens de studiedag van het Guido Gezellegenootschap op 26 november 2022 in de KANTL, gaven experten toelichting bij de correspondentie van Gezelle met de

‘taalbroeders’. Dat zijn de leden van de Koninklijke Vlaamsche Academie voor Taal- en Letterkunde, die in 1886 mede door Guido Gezelle werd opgericht. Een volgende deelcollectie die op GezelleBrOn zal verschijnen, zijn de brieven van Gezelles vrouwelijke correspondenten. In oktober 2022 startte het door de Vlaamse overheid gesubsidieerde project 'Vrouwen van papier'. Gezelle correspondeerde met 200 vrouwen, van barones tot fabrieksmeisje, van biechteling tot familielid. Via een online brieveneditie, digitale beelden, een expo en artistiek project brengen we samen met onze partners en vrijwilligers deze onbekende getuigen tot leven; een verrassende vrouwelijke blik op Gezelle, het literaire archief en zijn tijd.